Tomás
Rodríguez-Villasante é profesor emérito na Facultade de Ciencias
Políticas e Socioloxía da Universidade Complutense de Madrid desde
2008. Sociólogo estudoso e activista dos movementos veciñais e
ecoloxistas dos anos 70 e 80, foi impulsor de procesos polas
democracias participativas en varios países. Os seus traballos de
investigación-acción fixeron achegas anovadoras ás metodoloxías
sociais. Ten publicado varias obras sobre movementos sociais,
urbanismo e procesos democráticos participativos. Na actualidade
participa na construción con movementos sociais de Escolas de
Cidadanía en varias cidades de fala hispana e portuguesa.
Nesta
entrevista, céntrase en analizar as posibilidades dos orzamentos
participativos, que en Galicia colleron pulo grazas ás iniciativas
levadas a cabo neste sentido por novos gobernos locais como o de
Compostela ou A Coruña. En Santiago, está
aínda en marcha a fase propositiva e
o prazo para presentar propostas remata o 14 de setembro. Na cidade
herculina, o proceso anda na fase
de avaliación de propostas.
Que
sentido teñen os orzamentos participativos hoxe?
Hai
unha nova xeración que non acredita moito nos partidos nin no
sistema electoral. Reclama outra forma de facer política que sexa
máis colaborativa e inclusiva, non tanto de pelexarse uns cos
outros. E sabe que a democracia representativa ten os seus límites.
Acompáñanos a experiencia internacional da China, India, Nova York,
París, Londres ou os Estados Unidos. No mundo enteiro hai trinta
anos que se leva experimentando cos orzamentos articipativos e aquí
en Getafe, Córdoba ou Sevilla xa houbo experiencias moi
interesantes.
"Os orzamentos participativos renovan e complementan a democracia electoral con outra máis avanzada"
Todos os partidos están atentos e pensando en novas formas de facer coa xente máis nova, renovando os seus liderados, cunha planificación integral e inclusiva nos barrios ou cos orzamentos participativos. Son outras formas que renovan e complementan a democracia electoral con outra máis avanzada.
Cambia
o papel das asociacións, cal sería o seu papel nestes procesos?
Pertenzo
ao movemento veciñal de toda a vida e sigo nel, pero as asociacións
teñen que renovarse. Non podemos estar os da miña xeración
repetindo o mesmo conto: que a xente nova non vén, que é moito
traballo, etcétera. Os orzamentos participativos (OP) son unha
oportunidade para as asociacións veciñais (e para as demais
asociacións). A unha asemblea dos OP achégase máis xente, o que
permite que as asociacións se dean a coñecer, presenten as súas
propostas e poidan abrirse a máis persoas. Dan máis facilidade para
a renovación das asociacións que pechándose no seu local e
pedíndolle á xente que vaia. Hai que saír fóra para coñecer
outra xente, asociada ou non, que vai á reunión dos OP porque quere
facer algo. Se a asociación de veciños está alí e está atenta
pode traballar moi ben.
"Hai que saír fóra para coñecer outra xente, asociada ou non, que vai á reunión dos orzamentos participativos porque quere facer algo"
As nosas experiencias agora mesmo en Alcalá de Henares ou Zaragoza con asociacións de veciños é que están encantadas: abre o campo á xente interesada nos problemas locais e a calquera que teña interese en saír do seu enroque para fóra, en traballar e falar coa xente.
Podemos
afondar no sentido pedagóxico dos orzamentos participativos?
É
unha forma nova de facer política, aínda que a xente cando
participa di que non vén facer política, que é aquilo que fan os
partidos e os políticos. Pero é política porque estamos falando de
orzamento, que é o máis importante. Unha persoa pode estar na
cuestión pública sen pelexar coas outras, facendo unha
colaboración, unha construción colectiva para facer ben de forma
inmediata e próxima. Estamos falando de cousas ben concretas que
temos que facer de ano en ano, cunha asignación de cartos precisa:
non falamos de teorías nin de ideoloxías e iso é unha pedagoxía
que entra fácil a quen non quere estar en partidos nin en líos de
reunións. É unha pedagoxía do consenso, que podemos chamar
antipelexas, que precisa de persoas dinamizadoras e facilitadoras do
proceso. Persoal técnico e cidadanía aprenden mutuamente. Pero
nun ano iníciase, non se resolve. Precisamos entre catro a oito anos
para que poida consolidarse.
"É unha nova forma de facer política, aínda que a xente di que non; pero é política porque falamos de orzamento, que é o máis importante"
Cal sería a actitude desexable dos partidos políticos?
Apoiar,
asegurar que se faga o que a xente pediu e colocar o diñeiro. A
vontade política mídese nos cartos que se van colocar para que a
xente decida. Nós traballamos con todos os partidos políticos
e a diferenza non está no partido senón nas persoas dentro do
partido. Os OP son algo suprapartidario, que está por riba diso,
aínda que os partidos teñen un papel porque teñen a
responsabilidade última no pleno de apoiar ou rexeitar o que vén da
rúa. Coma noutras cousas, hai responsables políticos que ven máis
lonxe e outros que ven máis a curto prazo.
"Os partidos deben apoiar, asegurar que se faga o que a xente pediu e colocar o diñeiro; a vontade política mídese nos cartos que se achegan para que a xente decida"
Cal é o papel das novas tecnoloxías e como se relacionan cos procesos presenciais?
A
relación presencial é a fundamental pero compleméntase ben con
Internet, facilita chegar a máis xente. O público de Internet en
xeral é máis novo, gosta de facer desde a casa e axudar a outras
persoas a entrar no proceso. A experiencia en Madrid é que nos
distritos onde había un grupo motor máis forte Internet axudaba a
espallar. Nos lugares onde só se confiou en Internet sen as
asociacións o resultado non foi tan bo. O mellor é que unha
proposta de orzamento teña centos de apoios tanto en Internet como
nas reunións, que vaia delimitada, compartida, debatida, mellor que
só coa opinión do responsable do departamento do Concello: é máis
“construción colectiva” se ten cen ou trescentas persoas
asesoras detrás que son xente do común.
